Rủi ro lãi suất là gì? Phân loại và cách quản trị rủi ro lãi suất

Rủi ro lãi suất là gì?

Trong ngành ngân hàng, rủi ro lãi suất là một trong những rủi ro đặc thù và không thể loại bỏ. Tuy nhiên, các ngân hàng có thể đưa ra các biện pháp phòng tránh hiệu quả nhờ vào việc hiểu rõ các nguyên nhân hình thành loại rủi ro này. Theo dõi bài viết dưới đây của Ngân hàng số Timo để tìm hiểu rủi ro lãi suất là gì và các thông tin liên quan đến rủi ro lãi suất.

Xem thêm: Tín dụng ngân hàng là gì?

Rủi ro lãi suất là gì?

Rủi ro lãi suất (tiếng Anh là Interest Rate Risk) là nguy cơ mà bất kỳ ngân hàng thương mại nào cũng phải đối mặt. Nó liên quan đến việc giảm lợi nhuận hoặc tổn thất tài sản do sự thay đổi của lãi suất gây ra. Sự mất cân đối giữa kỳ hạn của các tài sản và nợ có thể dẫn đến các rủi ro lãi suất.

Sự biến động lãi suất thị trường có thể gây ảnh hưởng đến các hoạt động kinh doanh và tài chính về nhiều mặt, cụ thể:

  • Tác động đến doanh thu và lợi nhuận ngân hàng: Làm giảm thu nhập và tăng chi phí của ngân hàng, từ đó gây ảnh hưởng tiêu cực đến biên lợi nhuận.
  • Tác động đến giá trị của các khoản đầu tư: Làm giảm giá trị tài sản, đặc biệt là các khoản đầu tư tài chính như trái phiếu, cổ phiếu và quỹ đầu tư.
  • Tác động đến chi phí vay: Lãi suất tăng khiến chi phí vay tăng và ngược lại.
  • Tác động đến khả năng trả nợ: Nếu lãi suất tăng, người vay có nguy cơ không thể trả nợ, từ đó làm tăng rủi ro mất tiền của các tổ chức và cá nhân.
Rủi ro lãi suất là gì?
Rủi ro lãi suất là gì? (Nguồn: Internet)

Xem thêm: Lãi suất tiết kiệm ngân hàng hiện nay

Phân loại rủi ro lãi suất

Rủi ro lãi suất gây tác động trực tiếp đến hoạt động của ngân hàng và các nhà đầu tư trái phiếu. Do đó, người ta thường phân loại rủi ro lãi suất thành hai loại chính là rủi ro lãi suất ngân hàngrủi ro lãi suất trái phiếu.

Rủi ro lãi suất ngân hàng

Đây là rủi ro mà ngân hàng phải đối mặt khi có sự chênh lệch giữa lãi suất huy độnglãi suất cho các khoản vay. Nếu lãi suất tăng, chi phí huy động sẽ tăng, trong khi lãi suất cho khoản vay vẫn được giữ nguyên, dẫn đến giảm lợi nhuận và tiềm ẩn rủi ro tài chính.

Rủi ro lãi suất trái phiếu

Các nhà đầu tư trái phiếu phải đối mặt với loại rủi ro này khi có sự thay đổi của lãi suất thị trường. Nếu lãi suất tăng, giá trị trái phiếu sẽ giảm và ngược lại. Điều này gây ra rủi ro cho các nhà đầu tư trái phiếu, đặc biệt là đối với trái phiếu có kỳ hạn dài và không có tính thanh khoản cao.

Ngoài ra, rủi ro lãi suất còn có thể được phân loại theo các cách sau:

  • Rủi ro hiển nhiên: Là loại rủi ro xuất hiện do sự biến đổi của đường cong lãi suất, khi các kỳ hạn khác nhau có xu hướng thay đổi đồng đều.
  • Rủi ro đường cong lãi suất: Là một loại rủi ro phát sinh khi hình dạng của đường cong lợi suất thay đổi. Nếu đường cong lợi suất trở nên đảo ngược, tức là lãi suất của kỳ ngắn hạn cao hơn lãi suất của kỳ dài hạn, thì những người đầu tư sẽ phải đối mặt với rủi ro mất tiền.
  • Rủi ro cơ bản: Là rủi ro xảy ra khi các cơ sở lãi suất khác nhau thay đổi không đồng đều. Ví dụ, bên tài sản có cho vay và bên tài sản nợ đi vay dựa trên các cơ sở lãi suất khác nhau, chẳng hạn như LIBOR và SIBOR. Khi đó, sự thay đổi khác nhau của hai cơ sở này sẽ gây ra rủi ro lãi suất cơ bản.

Nếu căn cứ vào giá trị thì rủi ro lãi suất được chia thành 2 loại sau:

  • Rủi ro về thu nhập: Là khả năng làm giảm thu nhập lãi ròng khi lãi suất thị trường thay đổi. Loại rủi ro này làm thay đổi chi phí huy động vốn và lượng lãi thu được từ các khoản cho vay theo những cách khác nhau, từ đó gây ảnh hưởng đến thu nhập của ngân hàng.
  • Rủi ro giảm giá trị tài sản: Đây là loại rủi ro khiến cho giá trị của tài sản có và tài sản nợ của ngân hàng thay đổi khác nhau, từ đó làm cho giá trị thị trường của vốn chủ sở hữu cũng thay đổi theo. 
Các loại rủi ro lãi suất phổ biến
Các loại rủi ro lãi suất phổ biến (Nguồn: Internet)

Nguyên nhân dẫn đến rủi ro lãi suất

Những nguyên nhân chính gây ra rủi ro lãi suất có thể kể đến như sau:

  • Nguồn và tài sản không phù hợp:

Nguồn và tài sản của ngân hàng sẽ có những kỳ hạn khác nhau. Khi chúng được gắn với lãi suất, kỳ hạn đặt lãi sẽ trở thành mối quan tâm hàng đầu của các ngân hàng. Khi đó, ngân hàng sẽ phải có kỳ hạn đặt lại lãi suất sao cho phù hợp nhất với từng kỳ hạn khoản vay. Tuy nhiên, rất khó để duy trì sự phù hợp tuyệt đối bởi vì kỳ hạn này thường do người đi vay và người gửi tiền quyết định.

  • Thay đổi lãi suất của thị trường khác biệt so với dự kiến:

Sự biến động của lãi suất chịu ảnh hưởng bởi quy luật cung – cầu không ngừng thay đổi của thị trường tín dụng. Vì vậy, các NHTM sẽ khó có thể kiểm soát hoàn toàn xu hướng và mức biến động của lãi suất. Họ chỉ có thể điều chỉnh các hoạt động dựa theo sự biến động của lãi suất và thị trường để đạt được mục tiêu kinh doanh.

  • Ngân hàng sử dụng lãi suất cố định trong các hợp đồng vay và cho vay:

Việc sử dụng lãi suất cố định cũng có thể gây ra rủi ro lãi suất cho ngân hàng. Trong trường hợp lãi suất thị trường tăng, ngân hàng có thể phải trả lãi suất cao hơn cho các khoản tiền gửi của khách hàng, khi lãi suất cho các khoản vay cố định đã được định trước và không thể thay đổi. Điều tương tự cũng xảy ra khi lãi suất thị trường giảm, ngân hàng sẽ không nhận được lợi nhuận từ việc giảm lãi suất, và các khoản vay cố định của họ vẫn được định trước với mức lãi suất cao hơn so với thị trường.

Các yếu tố phản ánh rủi ro lãi suất trong ngân hàng thương mại

Hai yếu tố cơ bản phản ánh rủi ro lãi suất trong các NHTM chính là khe hở lãi suấtsự thay đổi của lãi suất thị trường

Khe hở lãi suất

Khe hở lãi suất được hình thành dựa trên chênh lệch giữa nguồn tiền và tài sản. Quy mô của nguồn tiền và tài sản phụ thuộc vào nhu cầu kỳ hạn của khách hàng, khả năng kỳ hạn của người gửi và cho vay, sự chuyển hoán kỳ hạn của nguồn. Các nhà quản lý ngân hàng sử dụng khe hở lãi suất như một chỉ số để quản lý lợi nhuận khi lãi suất thay đổi. 

Ví dụ: Ngân hàng A cho vay 100 triệu đồng với lãi suất 10% mỗi năm. Cùng một thời điểm, ngân hàng A cũng có khoản tiền gửi 50 triệu đồng với lãi suất 5% mỗi năm. Khi đó, khe hở lãi suất của ngân hàng A là 5%. 

  • Nếu lãi suất tăng lên 11%, khe hở lãi suất sẽ được nới rộng thành 6% (11% – 5%), lợi nhuận của ngân hàng A sẽ tăng lên. 
  • Tuy nhiên, nếu lãi suất giảm xuống 9%, khe hở lãi suất sẽ thu hẹp lại còn 4% và lợi nhuận ngân hàng cũng sẽ giảm đi. 

Do đó, khe hở lãi suất là một trong những yếu tố phản ánh rủi ro lãi suất trong ngân hàng thương mại.

Sự thay đổi của lãi suất thị trường

Sự thay đổi của lãi suất thị trường có thể gây ra sự mất cân bằng giữa chi phí huy động vốn và thu nhập từ lãi suất, ảnh hưởng đến hiệu quả kinh doanh của ngân hàng. 

Khi ngân hàng giữ khe hở lãi suất, đó là dự đoán của họ về sự thay đổi của lãi suất trong tương lai. 

  • Nếu lãi suất tăng và ngân hàng duy trì khe hở dương, tức lãi suất tài sản và nguồn vốn nhạy cảm đều tăng với cùng tỷ lệ, thì ngân hàng sẽ có lợi, từ đó tăng thu nhập từ lãi suất.
  • Tuy nhiên, nếu lãi suất giảm và ngân hàng duy trì khe hở âm thì chênh lệch lãi suất của ngân hàng sẽ giảm, dẫn đến giảm thu nhập từ lãi suất.
Khe hở lãi suất và thay đổi lãi suất thị trường là yếu tố phản ánh rủi ro lãi suất
Khe hở lãi suất và thay đổi lãi suất thị trường là yếu tố phản ánh rủi ro lãi suất (Nguồn: Internet)

Quản lý rủi ro lãi suất như thế nào?

Để quản lý rủi ro lãi suất, cả nhà đầu tư và ngân hàng đều cần áp dụng và thực hiện những biện pháp sau đây:

Đối với nhà đầu tư

  • Phân bổ đa dạng các khoản đầu tư, đồng thời cân nhắc đầu tư vào các khoản có thể chịu đựng được sự biến động của lãi suất.
  • Giảm thiểu rủi ro bằng cách sử dụng các công cụ phái sinh tài chính như hợp đồng tương lai lãi suất, tùy chọn mua hoặc bán lãi suất, hợp đồng chênh lệch lãi suất hoặc tài khoản chuyển đổi lãi suất.
  • Tìm hiểu và theo dõi kỹ càng sự biến động của lãi suất thị trường, từ đó đưa ra các quyết định đúng đắn về đầu tư.

Đối với ngân hàng

  • Sử dụng phương pháp đa dạng hóa danh mục cho vay và huy động vốn, tránh tập trung vào một số ngành nghề hoặc loại hình cho vay/huy động vốn nhất định.
  • Áp dụng cơ chế quản lý rủi ro tích cực, tức là đánh giá và định giá chính xác rủi ro lãi suất, đưa ra các biện pháp phòng ngừa và kiểm soát rủi ro.
  • Sử dụng các công cụ phái sinh tài chính để giảm thiểu rủi ro lãi suất, ví dụ như tùy chọn mua hoặc bán lãi suất.
  • Đảm bảo quy trình quản lý rủi ro lãi suất được thực hiện nghiêm ngặt và theo đúng quy định của nhà nước.
Cách quản trị rủi ro lãi suất đối với các nhà đầu tư và ngân hàng thương mại
Cách quản trị rủi ro lãi suất đối với các nhà đầu tư và ngân hàng thương mại (Nguồn: Internet)

Trong bài viết trên, chúng ta đã tìm hiểu về khái niệm rủi ro lãi suất là gì, các loại rủi ro lãi suất phổ biến và cách quản trị chúng. Hy vọng với những thông tin mà Timo vừa cung cấp sẽ giúp cho các cá nhân và doanh nghiệp có thể đưa ra những quyết định kinh doanh hiệu quả và bền vững. Theo dõi ngân hàng số Timo để cập nhật những bài viết mới nhất trong lĩnh vực tài chính – ngân hàng.

CÁC BÀI VIẾT LIÊN QUAN

TOP 10 ngân hàng mở tài khoản online miễn phí chỉ 5 phút

Ngân hàng số Timo gửi đến quý khách hàng cách tạo và mở tài khoản...

Lạm phát giảm nhanh, liệu Fed có từ bỏ cắt giảm lãi suất không?

Những số liệu kinh tế Mỹ gần đây đã khiến các nhà đầu tư nghi...

Ngân hàng rục rịch tăng lãi suất tiền gửi sau Tết Nguyên đán

Trong bối cảnh đầu năm với mặt bằng lãi suất tiền gửi tiết kiệm đang...

Hạn mức giao dịch đối với Thẻ Tín dụng Timo VISA

Tùy theo hạng thẻ, Timo thiết lập các hạn mức giao dịch khác nhau cho...

Tác động kép của việc Fed giảm lãi suất đối với kinh tế Việt Nam

Theo thông báo từ Fed, dự kiến họ sẽ thực hiện chính sách giảm lãi...

Đồng tiền châu Á nào được hưởng lợi khi Fed giảm lãi suất?

Dự kiến Cục Dự trữ Liên bang Hoa Kỳ (Fed) sắp giảm lãi suất vào...